Een unicum in de Francqui-geschiedenis: Francqui-Prijs 2019 gaat naar drie economen voor hun gezamenlijk innovatief onderzoek over de impact van gezinsbeslissingen op het individuele welzijn

De Francqui-Prijs 2019, die dit jaar kadert binnen de humane wetenschappen, werd toegekend aan niet één maar drie economen: Laurens Cherchye en Frederic Vermeulen, professor aan de KU Leuven, en Bram De Rock, professor aan de Université libre de Bruxelles. Het is de eerste keer in de Francqui-geschiedenis dat er drie laureaten zijn. Ze werden bekroond door een jury van gerenommeerde internationale experts voor hun innovatief onderzoek over de impact van gezinsbeslissingen op het individuele welzijn. De drie economen ontwikkelden samen een methodologie waarmee ze de keuzes van individuele gezinsleden en de verdeling van geld en tijd binnen gezinnen op een betrouwbare manier kunnen verklaren én voorspellen. Het onderzoek werd geprezen omwille van de belangrijke maatschappelijke relevantie: het zou scherpe conclusies kunnen toelaten over de impact van overheidsmaatregelen, zoals bijvoorbeeld een hervorming van de personenbelasting of de wetgeving rond echtscheidingen, op de gezinsbeslissingen en de bijhorende verdeling van het individuele welzijn.                           
De officiële uitreiking van de prijs door de koning vindt plaats op 6 juni in het Paleis der Academiën.

Het gezin als een complexe samenstelling van individuen

De focus van het onderzoek is de analyse van het keuzegedrag van individuen in gezinnen, op basis van het ‘collectieve model’. Dit economische model dateert uit de late jaren ’80 en houdt expliciet rekening met het feit dat individuen in meerpersoonsgezinnen eigen voorkeuren hebben. De economen breidden dit model verder uit en ontwikkelden een methodologie waarmee de keuzes van gezinsleden en de verdeling van geld en tijd binnen gezinnen niet alleen kunnen worden verklaard, maar ook voorspeld.

Mede in die voorspellingskracht schuilt de enorme maatschappelijke bijdrage van dit onderzoek. De invloed van nieuwe beleidsmaatregelen op de verdeling van geld en tijd binnen een gezin, zoals bijvoorbeeld kinderbijslag of bepaalde belastingtarieven, zouden op deze manier beter geëvalueerd kunnen worden. Bovendien biedt de methodologie onder meer de mogelijkheid om armoede en ongelijkheid preciezer te meten dan de huidige gangbare methodes. Een van de belangrijkste bevindingen tot nog toe is dan ook dat er een ongelijke verdeling bestaat van geld en tijd tussen de leden van een gezin. Meer nog, in de standaard armoedecijfers wordt de armoede van vrouwen binnen een gezin systematisch onderschat.

“Studies rond consumentengedrag veronderstellen doorgaans dat gezinnen zich gedragen als één enkele beslissingsnemer, de zogenaamde unitaire benadering. Ook voor de invoering van nieuwe overheidsmaatregelen wordt hier te vaak van uitgegaan, terwijl een gezin complexe interacties en verschillende onderhandelingsposities tussen zijn leden kent. Het is door onze kritische blik op de unitaire benadering en onze gedrevenheid als wetenschapper om de wereld te verklaren en te veranderen dat we deze methodologie ontworpen hebben” zeggen de laureaten.  

Het geheel is meer dan de som van de delen

2004 betekende de start van de gezamenlijke onderzoeksagenda en de intense vriendschap tussen Professoren Cherchye, De Rock en Vermeulen. Ze publiceerden hun onderzoek in internationaal gerenommeerde vaktijdschriften zoals Econometrica, American Economic Review, Journal of Political Economy en Review of Economic Studies. Naast talrijke individuele erkenningen werd hun gezamenlijke werk in 2008 beloond met de Prijs van de Vereniging voor Economie en in 2015 met de eerste Pioniersprijs van de Humane Wetenschappen van de KU Leuven. Ondertussen richtten ze samen ook de onderzoeksgroep GARP (Group for the Advancement of Revealed Preference) op, bestaande uit een twintigtal onderzoekers van de KU Leuven en de Université libre de Bruxelles.

De laureaten zijn naar eigen zeggen erg verheugd dat de Francqui-Prijs voor de eerste keer aan drie onderzoekers tegelijkertijd toegekend wordt. Het toont de kracht van hun samenwerking en hun complementaire expertises aan, een typevoorbeeld dat in academisch onderzoek het geheel meer is dan de som van de delen. Dit zijn dan ook de succesingrediënten waarmee ze zich reeds jarenlang inzetten voor dit onderzoek, naast hun andere functies waaronder vicedecaan, campusdecaan en hoofdredacteur van een gerenommeerd economisch tijdschrift.

Een prestigieuze prijs

Dat de Francqui-Prijs ook wel eens de ‘Belgische Nobelprijs’ wordt genoemd, heeft te maken met zijn rijke geschiedenis en internationale karakter. De Francqui-Stichting werd in 1932 opgericht door de Belgische diplomaat Emile Francqui en de toenmalige Amerikaanse president Herbert Hoover. Beiden investeerden na WO I in diverse wetenschapsorganisaties om het onderzoek in België te stimuleren. Vandaag wordt de multidisciplinaire Raad van Bestuur van de Stichting voorgezeten door erevoorzitter van de Europese Raad en minister van Staat Herman Van Rompuy en Gedelegeerd Bestuurder Prof. Pierre Van Moerbeke, zelf een vroegere Francqui-laureaat.

Elk jaar reikt de Francqui-Stichting een bedrag van 250.000 euro uit, beurtelings aan een wetenschapper uit de exacte wetenschappen, de humane wetenschappen en de biologische- en medische wetenschappen. Meerdere laureaten van de Francqui-Prijs mochten later ook internationale prijzen in ontvangst nemen, sommigen zelfs de Nobelprijs. Zo wonnen ook de Belgische Nobelprijswinnaars voor scheikunde, geneeskunde en natuurkunde, Ilya Prigogine, Christian de Duve en François Englert, respectievelijk in 1955, in 1960 en in 1982 deze eervolle onderscheiding.

De officiële uitreiking van de Francqui-Prijs 2019 vindt plaats op 6 juni in het Paleis der Academiën.

Meer info over het onderzoek van de laureaten, hun achtergrond, de Francqui-Prijs en de juryleden dit jaar vindt u in het persdossier.